Zuckrothsky

Philip Roth is zonder meer een van mijn favoriete auteurs. Een terugkerend thema in zijn boeken – met name in de boeken met Nathan Zuckerman als protagonist – is de spanning die bestaat tussen auteur en romanpersonage. Het personage Nathan Zuckerman deelt zonder enige twijfel enige biografische kenmerken met zijn schepper Philip Roth. Evenzo zijn er uiteraard verschillen. Het romanpersonage Zuckerman is een Joods-Amerikaanse schrijver die op grote schaal is doorgebroken met de roman Carnovsky, waarin de geschiedenis van zijn familie centraal staat of beter gezegd de fictieve geschiedenis van de fictieve familie Carnovsky. Romanpersonage Carnovsky deelt – u raadt het al – enige biografische kenmerken met romanpersonage Zuckerman. Zo ontstaat een zeer intrigerend schimmenspel waarbij op bijzonder knappe en intrigerende wijze drie stemmen ineenvloeien en de lezer, van het boek van Roth wel te verstaan, een boodschap meegeven. Zuckerman wordt door de Joodse gemeenschap hevig bekritiseerd omdat hij in zijn roman Carnovsky een negatief beeld zou hebben geschetst van zijn Joodse afkomst, waarmee hij Joden vatbaar maakt voor kritiek of, erger, haat. In het bijzonder wordt de moeder van Carnovsky betreurd; zij komt er niet altijd even fraai van af in het fictieve boek. Dit lijkt erg op wat Roth overkwam na zijn doorbraakroman Portnoy’s Complaint over masturbatiekoning Alexander Portnoy. De kritiek vanuit de Joodse gemeenschap en het medelijden met Roth’s moeder was niet mals. Zuckerman probeert in de boeken (met name in Zuckerman Unbound) de kritiek te weerleggen door te wijzen op het onderscheid tussen auteur Zuckerman en romanpersonage Carnovsky, daarmee uiteraard de facto wijzend op het verschil tussen romanpersonage Zuckerman (of Portnoy) en auteur Roth. Roth speelt overigens vaak met perspectiefverschuivingen. In American Pastoral is formeel Nathan Zuckerman de verteller, maar zal de lezer eenmaal onderweg al snel denken dat ´Swede´Levov aan het woord is. In The Ghost Writer – het eerste Zuckermanboek – komt al een uitgebreide passage voor waarin de stem van Zuckerman vervangen lijkt te zijn door de stem van een fictieve nog levende Anne Frank. En in zijn wat mij betreft absolute meesterwerk The Counterlife wordt een spel opgevoerd met schuivende (en achteraf foutief blijkende) vertelperspectiefwijzigingen dat zo ingewikkeld is dat het amper te reconstrueren is.

Ach, had ik maar een procent van het talent van deze vent.