De geboorte van de koelte

Dit is er een uit de ‘1001 Albums You Must Hear Before You Die’ dus dat is genoeg reden om er even op in te gaan. Daar is trouwens iets geks mee in dat boek. Het boek (de 2007 Nederlandse versie die ik heb) opent met In the wee small hours uit 1955 van Sinatra, en eindigt de beschrijving van die LP met de constatering dat hiermee het LP-tijdperk werd ingeluid. Tot begin jaren vijftig werd muziek vooral op 78-toeren plaatjes uitgebracht, en het grappige is dat de muziek zich noodgedwongen ook aanpaste aan dat formaat waarbij een nummer niet veel langer dan drie minuten kon duren. Het op de markt brengen van 33 toeren platen, eerst op 10″, later ook 12″, maakte het mogelijk (veel) langere nummers uit te brengen, en dat zie je terug in de ontwikkeling van de hardbop. Maar dit alles terzijde, want het punt dat ik wilde maken is dat 12 pagina’s verder het boek doodleuk Birth of the cool vermeldt met als jaar van uitbrengen 1957. De muziek dateert evenwel uit 1949, en is dus veel ouder dan Sinatra’s Wee hours. De reden is ongetwijfeld dat de opnames eerst op 78-toeren plaatjes werden uitgebracht en pas in 1957 als één LP. Het is echter zonder meer een duidelijk samenhangend geheel. Ook apart is trouwens dat de LP is opgenomen in Rudy van Gelder-remixserie van Blue Note, terwijl Blue Note hier werkelijk helemaal niets mee te maken heeft gehad.

Whatever. Miles Davis is om vele redenen een fenomeen. Wat zijn rol precies is geweest zullen we nooit weten, maar hij stond vaak op de eerste rij als er belangrijke innovaties in de jazz werden gedaan. Een paar van de eerste hardbop platen staan op zijn naam, modale jazz (hier haak ik als niet-muzikant overigens af) kreeg een kickstart met Kind of blue, en in de late jaren zestig stond hij mede aan de basis van jazzrock/fusion. Alleen bij de ontwikkeling van free jazz lijkt hij niet echt een rol te hebben gespeeld. Een hele reeks wereldberoemde jazzmuzikanten heeft in zijn bands de eerste stappen naar beroemdheid gezet, zoals John Coltrane, Herbie Hancock, Wayne Shorter, Tony Williams, Keith Jarrett, Chick Corea, John McLaughlin, Philly Joe Jones en Paul Chambers. Terug naar de innovaties, in 1949 bracht hij dus die plaat uit die toepasselijk ‘Birth of the cool’ werd genoemd.

Dat is eigenlijk best gek, want ‘cool jazz’ als muziekstijl wordt meestal geassocieerd met de Amerikaanse Westkust. Sterker, in de loop der tijd werden de begrippen West Coast Jazz en Cool Jazz min of meer synoniem. En Miles Davis is uiteraard een East Coast muzikant bij uitstek. Veel interessanter dan al dat geleuter over cool vind ik de arrangementen op deze LP. Birth of the cool had misschien wel beter op naam kunnen staan van Miles Davis en Gil Evans, zoals later met enkele andere LP’s wel gebeurde. Gil Evans was een behoorlijk briljant arrangeur, en je herkent heel duidelijk zijn hand in deze bijzondere muziek. Overigens speelde ook bandleider Claude Thornhill een belangrijke rol, een deel van de muzikanten was uit zijn bigband afkomstig en Evans en Davis gaven zelf aan dat de arrangementen van Thornhill een belangrijke invloed waren. De band op Birth is een ‘nonet’, negen man dus (duh!), met onder meer een tuba en een hoorn. Vooral een hoorn komt je echt bijna nooit tegen in jazz, althans niet in kleine of middelgrote ensembles. Zo ongeveer de hele fine de fleur van de jazz uit die tijd komt langs, zoals Gerry Mulligan, John Lewis, Max Roach, J.J. Johnson, Lee Konitz en Kenny Clarke. Uit dat lijstje valt ook meteen op dat de band behoorlijk multiraciaal was, en dat was zeker geen standaardpraktijk eind jaren veertig.

Het nonet produceert een heel opvallend, erg warm geluid. Luister maar eens naar Miles Davis – Jeru – 2000 – Remaster of The Miles Davis Nonet – Boplicity – 2000 Digital Remaster. Tot slot, de LP bevat volgens mij ook nog een curiosum. Het laatste nummer is Darn that dream, en dat wordt gezongen door Kenny Hagood. Ik heb echt een behoorlijke stapel Miles Davis-CD’s, maar volgens mij is dit het enige nummer in die hele stapel waarin wordt gezongen. Laat het me weten als ik me vergis. Overigens vind ik het zeker niet het hoogtepunt van de LP, laat staan van Miles’ oeuvre.