#84 Taylor Swift – 1989 5/10

Goeie songs van the Queen of pop – mismaakt door productie uit de hel en een geluidsvolume uit Abu Ghraib

[iets langer dan normaal, hierover valt wel een en ander te zeggen]

Ojee, ik moet weer een hedendaags icoon bespreken. Dat levert mij – net als bij mijn ietwat vernietigende take op Adele – vast weer de haat op van tientallen jaren jongere collega’s. “Je begrijp er niks van, boomer!”. Nee, dat klopt. Technically speaking: mijn ouders zijn volbloed boomers, ik ben negentien jaar na het einde van de baby boom geboren. Maar dat terzijde.

Doe ik een erg boude uitspraak als ik stel dat Taylor Swift veruit de grootste ster van het moment is? Maar dan ook echt zonder concurrentie? De echte basis van dat succes is vermoedelijk dit album. Hiervoor was het een soort countrypopsterretje dat met een akoestische gitaar de wereld veroverde (dit klinkt cynischer dan ik het bedoel). Met dit album, waarvan een moderne elektronische productie de basis vormt, begon ze de wereld te veroveren als de heuse Queen of Pop, dertig jaar nadat Madonna die status verwierf. Haar kwaliteiten als songwriter – die ik, spoiler, onderken – haar marketingaanpak c.q. benadering van haar devote fanbase, haar rol als feministisch rolpatroon: het zijn elementen die de basis vormen van haar succes, naar ik begrijp. Vooropgesteld: elk vrouwelijk rolmodel dat een feministische boodschap uitdraagt is uitermate welkom, helemaal in deze tijd waarin helaas het ene incident na het andere van geweld tegen vrouwen de Nederlandse maatschappij ontwricht.

Toch… Haar opmerkelijke succes verbaast mij al enige tijd, met name het feite dat ze ook heel erg een gevoelige snaar aanslaat bij mensen die ik eerder ken als liefhebbers van meer left wing, high brow (allebei in goed Nederlands, helaas; hoe zeg je dat? “niet zozeer op de massa maar op een meer kritisch publiek gerichte”?) muziek dan van best wel plastic popmuziek. Mensen die normaal alleen bij de kleinere podia staan op Torhout-Werchter of Pukkelpop veranderen opeens in dertienjarige fanmeisjes zodra Taylor Swift ter sprake komt.

Hoogste tijd dus voor mij, die tot een half jaar geleden nog nooit bewust een nummer van Swift had gehoord, om eens te onderzoeken hoe die muziek in elkaar zit. Overigens, uiteraard had ik wel vaker nummers van Swift gehoord, dit album bevat een aantal megahits die onvermijdelijk her en der mijn oren hebben bereikt; ik kom weleens buiten de deur, weet je. Maar meer in chique restaurants of bruine kroegen (vóór uitgaanstijd), waarin wat rustiger of juist wat scherpere muziek de boventoon voert.

Welnu.

In 2015, amper een jaar na de release van dit album, kwam een curieus album uit. Titel? 1989. Artiest? Ryan Adams. Niemand minder dan Ryan Adams. Lang niet zo bekend als Taylor Swift, maar bij het hierboven beschreven high brow publiek te boek staand als een van de meest getalenteerde songwriters van zijn generatie. Met zijn mix van alternatieve rock en country(rock) zou je hem de twintigste-eeuwse versie van Neil Young kunnen noemen. Deze – nogmaals – getalenteerde SONGWRITER bracht een album uit dat van begin tot eind een cover is van het destijds een jaar oude album van het popmirakel Taylor Swift. Geen idee wat hem precies bezielde, maar het kan gerust beschouwd worden als een enorm eerbetoon aan de songwriterkwaliteiten van Swift. De aanpak is echter diametraal tegenovergesteld.

Om maar met de conclusie in huis te vallen, die al vervat is in de subtitel: dit is een aanstekelijk popalbum maar er is werkelijk bijna niet naar te luisteren door de productie. Ik kwam van Randy Newman en toen ik aan Swift begon moest ik op alle drie de stereo-installaties in huis die ik afwisselend gebruik de volumeknop een heel eind terugdraaien. Niet zozeer omdat die zo ver openstond, maar dit album is zo onwaarschijnlijk hard gemasterd met vooral een belachelijk hard dreunende beat dat de muziek echt onder je schedel kruipt en jeuk veroorzaakt. Volgens mij beschreef ik dit ook bij Junkie XL, uitgekomen tijdens de hoogtijdagen van de loudness wars, maar dit dateert van ver erna. Onbegrijpelijk. Dat dit niet alleen mijn mening is: mijn vriendin kwam vanmiddag mijn kamer op, waar Swift als achtergrondmuziek draaide, en klaagde “je hebt het geluid helemaal niet hard staan, maar ik dreun [een verdieping hieronder] bijna mijn stoel uit”. Misschien dat dit met stimulerende middelen in een club of kroeg op het Leidscheplein leuk is, maar ik gebruik dat allemaal niet. Alleen ouderwetse alcohol – boomer hè.

Dit is echt mijn grote bezwaar tegen dit album, en dat is jammer. Het is niet alleen de dreun, het klinkt ook allemaal té synthetisch. Ik zie op wikipedia dat er een stuk of vier mensen basgitaar spelen op de opnames en ook de onvermijdelijke AI meldt dat de bas natuurlijk is, maar het – de baslijnen – klinkt állemaal alsof het uit een computer komt. Er is 0 natuurlijk gevoel. En helaas: idem voor de zang. Luister naar opener ‘Welcome to New York’. Taylor Swift heeft zelf aangegeven dat enkele oneffenheden in de studio met computer (auto tune) zijn bijgewerkt. Dat zal, maar dit klinkt toch allemaal platgeslagen door een computer?

Ik las een messcherp artikel op internet waarin wordt betoogd dat dit album het ultieme voorbeeld is van hoe uit moderne muziek alle leven wordt geperst doordat werkelijk alles wat muziek menselijk maakt (foutjes, net niet helemaal 100% zuivere tonen, oneffenheden, kleine onjuistheden in timing et cetera) eruit wordt geproduceerd. Dat kan ik niet beoordelen maar ik voel het wel. Het is precies het verschil met het album van Adams dat helemaal 100% menselijk is – en daarom veel aangenamer klinkt.

Dit is natuurlijk geen review van Adams maar van Swift, maar af en toe de vergelijking maken is superinteressant en fascinerend. Het is namelijk echt niet zo dat ik de versies van Adams allemaal beter vind. De megahits van dit album zijn logische megahits. Het zijn enorm aanstekelijke nummers waarvan het commerciële succes onmiddellijk te begrijpen valt: ‘Blank space’, ‘Shake it off’ voorop, in mindere mate ‘Bad blood’ en ‘Wildest dreams’. Het echte prijsnummer van dit album is echter die andere single, die niet nummer 1 bereikte in de VS: ‘Style’. Dat is gewoon een ijzersterk nummer en de uitvoering is ook oké. En juist die nummers werken niet of nauwelijks bij Adams. De countrypopversie van ‘Shake it off’ is op zichzelf nog wel interessant, maar mwoah en het redt het niet bij het origineel.

Mijn kritiek op het album wordt het best geïllustreerd met ‘Out of the woods’. Een totaal onopvallende boenkeboenkestampstamp-nummer bij Swift, een werkelijk bloedmooi ballad-achtig nummer bij Adams. Ik neem hem op in de playlist (met ‘Style’ van Swift zelf). Enerzijds een bewijs van de songwriter-kwaliteiten van Swift, anderzijds een illustratie van de, wellicht commercieel verstandige, artistiek zeer dubieuze keuzes in de productie.

Genoeg gezeurd. Of nee, nog niet. Er is ook nog een bizarre versiegeschiedenis van dit album die je eerder in de jaren zestig dan in de jaren tien zou verwachten. Niet alleen Adams maakte namelijk een coverversie van het album, dat deed nog iemand… Taylor Swift. Ik heb die versie (jawel: ‘Taylor’s version’) niet geluisterd want het is niet de versie die in het boek staat. Wat ik lees is die versie nóg elektronischer. Eh, kan dat? De reviews die ik zo gauw zie zijn vrij vernietigend. Nu ja, ga je gang als je dat wil bestuderen, ik geef mijn portie aan de hond van de buren (Fikkie). En er is merkwaardig genoeg voor een album uit 2014 ook nu al een Deluxe-editie die ik onbedoeld geluisterd heb, met drie extra’s. Een daarvan illustreert heel erg mijn punt: die ‘eh eh eh’-uitroepjes in ‘You are in love’ – dat kun je toch niet menen? Anderzijds is ‘New romantics’ weer een van de betere nummers van het uitgebreide album. Overigens bestaat ‘Taylor’s version’ ook weer in een gewone en in een deluxe-editie. Best bizar allemaal.

Dit is niet slecht, laat dat duidelijk zijn. Ik trek dit beter dan Adele omdat het veel gevarieerder is en ik de songwriterkwaliteiten van Swift ook aanzienlijk hoger aansla dan die van (Adele) Adkins.

Maar het had veel beter gekund. Met dezelfde muzikanten.

[Naschrift: je hebt wetenschappelijk onderwijs gedaan of niet hè. Ik moest dit proefondervindelijk onderzoeken. Op de stereo in de woonkamer ‘Touch too much’ van AC/DC – mind you: muziek die te boek staat als ‘hardrock’ – opgezet, op een volume waarvan ik dacht: best stevig. Telefoon met dB-meter op een plek gelegd en meten maar. Gemiddeld circa 72dB met een kortstondige piek tot 76dB, de solo zat op 74-75dB. Vervolgens ‘Shake it off’, uiteraard zonder iets aan volume van de stereo of plaatsing van de telefoon te veranderen. Dat zit voortdurend op 76dB en de meervoudige pieken bereiken 82dB.

Ik citeer de alwetende AI: “Een verschil van 6 dB betekent een verdubbeling van de geluidsintensiteit (vermogen) of een verdrievoudiging van de geluidsdruk, wat resulteert in een aanzienlijk waarneembare toename van luidheid. Hoewel 6 dB niet direct het dubbele van de subjectieve luidheid is, zorgt het wel voor een significant hoorbaar verschil in volume.”

Het is gestoord.]