#75 Joy Divison – Unknown pleasures (1979) 10/10

Beklemmend meesterwerk

Dit album heeft 30 seconden nodig om bij mij in het bakje “10/10” te komen. Het begint met een drumbeat van Stephen Morris, na 6 seconden valt de eerste melodieuze baslijn van Peter Hook in, na 12 seconden worden subtiele synthesizerelementen door producer Martin Hannett toegevoegd, op precies 18 seconden horen we de eerste arpeggio gespeelde, indringende akkoorden van Bernard Sumner en na 30 seconden horen we voor het eerst de manische stem van Ian Curtis.

10/10

Zo gemakkelijk is het natuurlijk niet, want wie weet is de rest van het album bagger. Maar iedereen weet dat dit niet zo is, dit is een essentieel en onvergetelijk album. Hoewel muziek nooit in isolatie ontstaat horen we hier misschien wel het echte begin – in elk geval het beste voorbeeld daarvan – van de postpunkbeweging die de Engelse muziek van de eerste helft van de jaren tachtig kenmerkte (minus heavy metal – die hadden zoals al beschreven hun eigen new wave).

Het was vast geen feest om in 1979 volwassen te worden in Salford, nabij het industriële hart van Engeland Manchester. Enerzijds zaten we zo’n beetje op het hoogtepunt, of dieptepunt zo je wilt, van de Koude Oorlog, anderzijds was het industriële Engeland aan het verkruimelen, een crisis die sterk werd verergerd door militante vakbonden zonder enige vorm van visie op de toekomst. In heel Europa was jeugdwerkloosheid, na twee decennia van ongekende economische vooruitgang, een snel toenemend probleem. En daar komt Ian Curtis’ persoonlijke worsteling met het leven nog bij.

In die omstandigheden ontstaat Joy Division, een van die merkwaardige voorbeelden van hoe op een godvergeten plek een stel ver bovengemiddelde muzikanten elkaar vindt en volstrekt vernieuwende muziek gaan maken. Vernieuwend maar vooral ook beklemmend, geheel in de tijdgeest. Luister naar het begin van ‘Day of the Lords’ – hoe beklemmend kan muziek klinken?

Angstig, beklemmend, op een bepaalde manier gejaagd alsof we niet lang meer te leven hebben… Wat zoals iedereen weet voor de hevig met epilepsie worstelende zanger Ian Curtis helaas ook de realiteit was: elf maanden na het verschijnen van dit album overleed hij op 23-jarige leeftijd door zelfdoding. Joy Division had nog net een tweede album kunnen opnemen, dat precies twee maanden na Curtis’ overlijden uitkwam.

Zijn stem en zijn manische podiumgedrag waren een kernelement van Joy Divisions muziek, maar de ster van dit album is voor mij Peter Hook. Zijn baswerk is ongekend, niet in de zin van virtuositeit, maar door de onuitgegeven manier van spelen. Afsluiter ‘I remember nothing’ is het bijzonderst. Het hele nummer bestaat vrijwel uitsluitend door Hook die een lage E (een open snaar, dus) aanslaat met zijn plectrum, naar het einde toe speelt hij af en toe een hoog op de hals gespeelde lijn, en alles klinkt behoorlijk overstuurd. Heel bijzonder, en daarom zo jammer dat op New Orders ‘Technique’ zo weinig van Hook te horen was.

Het album bevat hoogtepunt na hoogtepunt. Opener ‘Disorder’, het fantastisch opgebouwde ‘New dawn fades’ met schitterend samenspel tussen Hook en Sumner, het onvergetelijke ‘She’s lost control’, het bijna swingende ‘Shadowplay’, noem maar op. Echt zwakke momenten zijn er niet.

Tot slot twee opmerkingen over de productie. De synthesizereffecten die producer Hannett als ik goed begrijp min of meer op eigen houtje bijdroeg zijn heel effectief, die voegen écht toe aan de muziek en zeker ook aan de sfeer. Ten tweede, het enige echte kritiekpunt op dit album is ook voor rekening van Hannett: de drumsound is verschrikkelijk, er gaat een bak geluidseffecten over de drums heen die ze doen klinken als opgenomen in een leegstaande Mancunian fabriekshal. Misschien was dat wel de bedoeling…

Sorry dat ik weer hetzelfde woord gebruik, stilistisch heel lelijk, maar dit album is ongekend beklemmend. Ik heb het nooit over teksten en die kun je er ook maar beter niet bij pakken, of er aandachtig naar luisteren, want het is verschrikkelijk.

Hoe dan ook een echt hoogtepunt in de geschiedenis van de moderne muziek en ongekend invloedrijk.